ابوالحسن اتابکی، باستانشناس، از «مرمتهای فاجعهبار» در کاخ تچر تختجمشید خبر داد که به گفته او، به جای حفاظت از این اثر تاریخی، موجب تخریب و محو شدن نقوش «خدمتکاران سفرههای شاهی» دیواره جنوبی آن شدهاند.
این باستانشناس با بیان اینکه در جریان مرمتهای اخیر در محوطه تختجمشید، چهره نقوش مشهور «خدمتکاران سفرههای شاهی» بر دیواره جنوبی کاخ اختصاصی داریوش بزرگ (کاخ تچر) تا حد زیادی از بین رفته است، تاکید کرد که این نقوش در برخی روایتها، به اشتباه «روحانیون یا مغان درباری» معرفی شده بودند، در حالی که هیچ سندی این ادعا را تایید نمیکند.
اتابکی به ایندیپندنت فارسی گفت: «پیش از این، اندک آثاری از رنگ بر ریش برخی سربازان دیواره جنوبی باقی مانده بود، اما اکنون بر اثر بیتوجهی مرمتگران، همان بقایای اندک نیز تقریبا محو شده است.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
او با اشاره به سابقه طولانی مرمت تختجمشید، اضافه کرد: «جدا از مرمتهای هیئت موسسه شرقی دانشگاه شیکاگو (۱۹۳۵ــ۱۹۳۱) و بنگاه علمی تخت جمشید (۱۹۶۴ــ۱۹۳۹)، نخستین مرمتهای علمی را موسسه ایتالیایی شرق میانه و دور (ایزمئو) طی سالهای ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۸ انجام داد. از آن زمان تاکنون نیز مرمتهای گستردهای در تخت جمشید صورت گرفت، اما متاسفانه مرمتهای اخیر فاجعهبار بودهاند.»
این باستانشناس با مقایسه تصاویر پیش از مرمت و پس از مرمتهای تازه، تاکید کرد که «عمق این تخریب در یک نگاه ساده کاملا فاجعهبار است».
او در توضیح آسیبپذیری و مقاومت سنگهای بنا، گفت: «سنگهای آهکی با ریزدانههای خاکستری کاخ تچر با وجود دشواری در تراش و صیقل، طی زمان بسیار مقاوم ماندهاند. برخلاف سنگهای کاخ هدیش با ریزدانههای سیاه که در گذر زمان متلاشی و ورقهورقه شدند. همین تفاوت موجب شد سالها تصور شود آتشسوزی اسکندر از کاخ هدیش آغاز شد.»
اتابکی هشدار داد که کاخ تچر که تاکنون یکی از سالمترین کاخهای تختجمشید به شمار میرفت، اکنون با مرمتهای اخیر، در معرض خطری مشابه «فاجعه مرمت آرامگاه کوروش در پاسارگاد» قرار گرفته، با این تفاوت که هنوز هیچ خبر رسمی درباره این بحران منتشر نشده است.
کاخ تچر، یکی از قدیمیترین و شخصیترین کاخهای تختجمشید، به دستور داریوش بزرگ ساخته شد و به دلیل استفاده از سنگهای آهکی بسیار صیقلی و مقاوم، در منابع تاریخی به «اتاق آینه» نیز شهرت یافت. این کاخ از نظر ظرافت معماری و نقشبرجستههایش از برجستهترین بخشهای مجموعه است و نماهای آن صحنههایی از خدمتکاران درباری و تشریفات سلطنتی را به تصویر میکشد.
برخلاف اغلب کاخهای دیگر تختجمشید که در طول زمان دچار فرسایش شدید شدند، تچر به دلیل جنس خاص سنگهایش تا امروز سالمتر باقی مانده، اما در سالهای اخیر، مرمتهای غیراصولی خطری جدی برای اصالت تاریخی آن ایجاد کرده است.
علاوه بر مرمتهای غیراصولی، تختجمشید اکنون با مجموعهای از تهدیدهای طبیعی و انسانی دیگر نیز مواجه است. فرونشست زمین، فرسایش طبیعی ناشی از بارانهای اسیدی، نفوذ رطوبت، رشد گلسنگها، آلودگی هوا و گردوغبار ناشی از فعالیتهای صنعتی پیرامون مرودشت در کنار کمبود بودجه، ناهماهنگی مدیریتی، نبود نظارت کارشناسی مستمر و حتی خطر سرقت یا تخریب عمدی، آینده این میراث جهانی را با نگرانی جدی مواجه کرده است.
یکی از آخرین و جدیترین تهدیدهای پیش روی تخت جمشید که طی روزهای اخیر نیز جنجال زیادی به پا کرد، کاهش حریم درجه ۲ این مجموعه جهانی به بهانه توسعه شهری مرودشت است؛ موضوعی که کارشناسان میراث فرهنگی آن را نگرانکننده توصیف کردهاند.
در گزارشها آمده که بخشی از طرح جامع شهر مرودشت و الحاق قریب به ۹۶۰ هکتار به محدوده شهری و بهطور خاص حدود ۴۶۰ هکتار از اراضی شهرک مهدیه که محوطه باستانی فیروزی را نیز دربرمیگیرد، ممکن است با حریم درجه ۲ تختجمشید همپوشانی داشته باشد.
در عین حال، مسئولان دولتی این اخبار را تکذیب کردهاند و احمد نیکخواهنائینی، مدیرکل دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مدعی شده که «حتی یک متر هم از حریم ممنوعه تخت جمشید به محدوده طرح جامع شهر اضافه نشده است».
برخلاف این ادعا، گزارشها آشکار میکند که سازمان یونسکو با فرستادن نامههای هشدارآمیز، به صورت رسمی درباره وضعیت حفاظت از تختجمشید و حریم آن ابراز نگرانی کرده است.
این خبر را حسن فرطوسی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، اعلام کرد و افزود: «تا جایی که ما متوجه شدیم، جای نگرانی وجود دارد و به همین دلیل این تذکرات را با صدای بلند و به صورت مکتوب هم ارائه دادیم.»
این نهاد همچنین خواستار برگزاری نشستهای هماندیشی با حضور متخصصان برای بررسی دقیق موضوع و جلوگیری از هرگونه خطر احتمالی برای این میراث جهانی شد. به گفته فرطوسی، تعرض به حریم آثار تاریخی از سوی هیچ نهادی، از جمله یونسکو، قابلپذیرش نیست.
یونسکو پیشتر توسعه شهری مرودشت را تهدیدی برای تخت جمشید خوانده و هشدار داده بود که فقدان مدیریت این توسعه میتواند جایگاه تخت جمشید را در فهرست میراث جهانی به خطر بیندازد.
