دونالد ترامپ، رئیسجمهوری ایالات متحده، روز دوشنبه ۱۰ نوامبر ۲۰۲۵، در کاخ سفید میزبان احمد الشرع، رئیس دولت موقت سوریه، بود؛ دیداری نمادین که نشانهای از گشایش فصلی تازه در روابط واشینگتن و دمشق به شمار میآید. این سفر تاریخی و بیسابقه در حالی انجام شد که سوریه شاهد دگرگونیهایی عمیقی است. از جمله توافق مهمی که احمد الشرع در دهم مارس گذشته با مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد)، به امضا رساند تا مسیر ادغام این نیروها را در چارچوب نهادهای رسمی دولت سوریه هموار کند.
چرا این دیدار اهمیت دارد؟
اول اینکه از زمان استقلال سوریه، این نخستین سفر یک رئیس دولت سوریه به کاخ سفید به شمار میرود؛ آنچه به رئیسجمهوری کنونی سوریه مشروعیت بینالمللی میبخشد که هیچیک از رهبران پیشین این کشور از آن برخوردار نبودند.
دوم، این سفر بیانگر دگرگونی راهبردی در خاورمیانه است: سوریهای که سالها در انزوای بینالمللی قرار داشت، اکنون آشکارا در ائتلاف آمریکا علیه داعش مشارکت میکند و در حال بازسازی روابط اقتصادی و سیاسی خود با غرب است.
سوم، توافق میان دمشق و نیروهای کرد در شمالشرق کشور که قرار است اجرای آن تا پایان سال جاری نهایی شود، آزمونی برای سنجش توان دمشق در تحقق آشتی ملی و بازچینی اولویتهای امنیتی و توسعهای در سوریه است.
این دیدار چه پیامدهای احتمالی به همراه خواهد داشت؟
بهصراحت میتوان گفت که کاخ سفید قصد دارد فراتر از حمایت نمادین، به اجرای توافق میان احمد الشرع و مظلوم عبدی نیروی تازهای ببخشد. ترامپ در سخنانش تاکید کرد که برای موفقیت سوریه تمام تلاشش را به کار خواهد بست. بر همین اساس، انتظار میرود واشینگتن بر نیروهای قسد فشار آورد تا به اجرای توافق ۱۰ مارس پایبند بمانند؛ توافقی که هدف آن ادغام این نیروها در ارتش سوریه یا نهادهای دیگر حکومت این کشور در ماههای آینده است.
اجرای این توافق شرط اساسی برای برقراری ثبات در سوریه به شمار میرود، زیرا بدون حلوفصل وضعیت شمالشرقی این کشور، رسیدن به ثبات پایدار در سوریه امکانپذیر نخواهد بود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
از منظر اقتصادی، سفر احمد الشرع به کاخ سفید باعث شد واشینگتن تحریمهای اعمالشده بر پایه «قانون سزار» را به مدت شش ماه بهحالت تعلیق درآورد؛ اقدامی که فرصتی تازه در اختیار دمشق میگذارد تا زمینه را برای سرمایهگذاری شرکتهای آمریکایی و جلب حمایتهای بینالمللی فراهم کند. این تحول را همچنین میتوان پیامی خطاب به نظم منطقهای دانست که روسیه و جمهوری اسلامی در آن نقش مسلط دارند؛ پیامی مبنی بر آنکه ایالات متحده در حال بازچینی معادلات خاورمیانه است و بار دیگر روزنه تعامل با دمشق را گشوده است.
گامی محتاطانه بهسوی ثبات منطقهای
اظهارات احمد الشرع در مورد روابط سوریه و اسرائیل از مهمترین نکاتی بود که پس از دیدار او با دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا در کاخ سفید، توجه همگان را به خود جلب کرد. او گفت: سوریه در حال حاضر برای پیوستن به پیمان ابراهیم، با اسرائیل وارد مذاکره مستقیم نخواهد شد، اما این احتمال را برای آینده بهطور کامل منتفی ندانست و گفت که بررسی چنین گزینهای ممکن است در مراحل بعدی و با حمایت واشینگتن صورت گیرد.
این موضعگیری متعادل بیانگر تمایل احمد الشرع به حفظ اصول ملی سوریه است؛ در حالی که نشان میدهد دمشق به نقش عوامل منطقهای در مسیر دستیابی به ثبات پایدار واقف است و آمادگی دارد سیاستی واقعگرایانه در پیش گیرد که میان الزامات حاکمیت کشور و ضرورتهای امنیت منطقهای تعادل برقرار کند.
برای نگاه خوشبینانه به این دیدار چه دلایلی وجود دارد؟
با آنکه برخی همچنان به گذشته جهادی احمد الشرع و برچسب «تروریست» که زمانی به او زده میشد، اشاره میکنند، دگرگونی در نقش سیاسی او نشان میدهد که سوریه میتواند از دل ویرانیها دوباره برخیزد.
الشرع اعلام کرده که کشورش پس از سالها انزوا، «در حال بازگشت به جایگاه شایسته خود در میان ملتها» است. در همین حال، توافق با نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) میتواند زمینهساز آشتی عمیق و پایدار در کشور شود؛ آشتی که راه را برای بازسازی و توسعه مناطقی که سالها محاصره یا فراموششده بودند، هموار میکند. علاوه بر آن، ایالات متحده بر این باور است که بازگرداندن وحدت ملی سوریه، نبرد با داعش را کارآمدتر میکند و در بلندمدت هزینههای نظامی و انسانی را به میزان قابلتوجهی کاهش خواهد داد.
از دید واشینگتن، احمد الشرع دشمن نیست، بلکه شریکی بالقوه برای صلح است. دونالد ترامپ نیز با توصیف او به عنوان «رهبری قدرتمند و باعث افتخار» همین نگاه را بازتاب داد. این تعبیر نشان میدهد که دولت آمریکا الشرع را نیرویی برای تغییر میبیند، نه صرفا شخصیتی بحثبرانگیز.
از این پس، چه گامی باید برداشته شود؟
اول، باید توافق با نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) از سطح حرف فراتر رود و به گامهای عملی و مشخصی تبدیل شود؛ از جمله ادغام نیروها، تعیین جدول زمانی روشن و تضمین حقوق قانونی کردها و اعراب در مناطق شمالشرقی سوریه. بر اساس گزارشها، محور اصلی این توافق بر یکپارچهسازی نهادهای مدنی استوار است، اما جزئیات مربوط به مسائل نظامی هنوز در حال مذاکره و در دست بررسی است.
دوم، واشینگتن و متحدانش باید بهطور جدی از اصلاحات اقتصادی در سوریه حمایت کنند و به جای تعلیق موقت تحریمها، آنها را بهصورت تدریجی و از طریق همکاریهای مشخص سرمایهگذاری لغو کنند. چنین رویکردی هم مشروعیت بینالمللی دولت سوریه را تقویت میکند و هم زمینه را برای حضور بخش خصوصی آمریکا در پروژههای بازسازی فراهم میکند.
سوم، احمد الشرع باید صداقت و اعتبار خود را در داخل کشور هم ثابت کند. عمل به وعدههایش برای برگزاری انتخابات واقعی و فراگیر و انتقال دموکراتیک قدرت اعتماد مردم سوریه و جامعه جهانی را جلب خواهد کرد. البته دمشق پیش از این اعلام کرده بود که انتخابات ظرف چهار تا پنج سال آینده برگزار خواهد شد.
در پایان میتوان گفت که سفر احمد الشرع به واشینگتن و دیدار او با دونالد ترامپ در کاخ سفید فراتر از یک رویداد تشریفاتی است و میتواند سرآغازی تازه برای بازنویسی سرنوشت سوریه باشد. کشوری که سالها درگیر ویرانی، خستگی و انزوا بود، اکنون فرصتی یافته است تا به بازیگری موثر در منطقه تبدیل شود و در کنار آمریکا برای امنیت و توسعه همکاری کند.
البته این مسیر خالی از چالش نیست، اما کورسوی امیدی وجود دارد که نه فقط برای مردم سوریه، بلکه برای سراسر خاورمیانه ارزشمند است؛ مشروط بر اینکه تعهدات مشخصی شکل بگیرد و کانالهای همکاری میان دمشق و واشینگتن باز بماند. در این برهه حساس، سوریه همچون یک فرصت تازه در حال نمایان شدن است و کاخ سفید نیز ظاهرا آماده است تا در این مرحله، نقشی فعال و سازنده ایفا کند.
