ورود هواپیماهای آب‌پاش و هلی‌کوپترهای امدادی ترکیه در بیست‌وسومین روز از آتش‌سوزی‌های گسترده در بیش از ۸۰ هکتار از جنگل‌های هیرکانی در محدوده مرزن‌آباد چالوس، به عملیات اطفای حریق جانی تازه‌ بخشیده است.

بر اساس ویدیوها و گزارش‌هایی که امدادگران محلی برای ایندیپندنت فارسی ارسال کرده‌اند، دو هواپیمای آب‌پاش مدرن و سه هلی‌کوپتر اعزامی از طرف دولت ترکیه‌ که از روز یکشنبه‌ــ بنا بر درخواست جمهوری اسلامی، پس از ناتوانی در مهار کامل حریق‌ــ وارد ایران شدند، از بامداد دوشنبه سوم آذر وارد فاز عملیاتی شدند و تا ظهر این روز توانستند در مناطقی که هواپیمای ایلوشن سپاه پاسداران قادر به تخلیه موثر آب نبود، عملیات اطفای حریق را با موفقیت به پایان برسانند.

هم‌زمان، آخرین گزارش‌ها نشان می‌دهد صدها امدادگر، کوهنورد و علاقه‌مند به طبیعت که طی روزهای اخیر از سراسر ایران از بندرعباس و مریوان و کرج گرفته تا زاهدان و کرمانشاه و شیراز به یاری نیروهای محلی شتافته بودند، موفق شده‌اند از گسترش سطح زیر حریق جلوگیری کنند و اکنون در حال نجات درختان، پوشش گیاهی و حیوانات گرفتار در نواحی آتش‌گرفته‌اند.

یکی از محیط‌بانان در مازندران به ایندیپندنت فارسی گفت: «تا همین دیشب هم با وجود تمام شعارها و ادعاهای مسئولان، امکانات اطفای حریق مثل کپسول، دمنده، موتورپمپ یا تجهیزات هوایی بسیار محدود بود. واقعا از دولت ترکیه ممنونیم که به کمک ما آمد. این مسئولان به هیچ دردی نمی‌خورند! چطور ممکن است آتش‌سوزی در محدوده حدود ۱۰ کیلومتر بیش از ۲۰ روز طول بکشد؟ اگر همان روزهای اول هلی‌کوپتر برای انتقال نیروها به مناطق صعب‌العبور فراهم بود، ظرف ۴۸ ساعت کار جمع می‌شد و آتش به نقاط دیگر نمی‌رسید. حالا بیشتر درگیر لکه‌گیری هستیم و با این همراهی مردم و حضور تجهیزات ترک‌ها، من بعید می‌دانم دامنه آتش دوباره گسترش پیدا کند.»

در همین حال، یک داوطلب مردمی نیز در ویدیویی که یکشنبه‌شب در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد، خطاب به رئیس ستاد بحران جمهوری اسلامی، فرماندار چالوس و استاندار مازندران گفت: «آب را از بالا دست‌به‌دست به ما برسانید. با یک بیل نمی‌شود آتش را خاموش کرد. صدها نفر اینجا بی‌هدف می‌چرخند و فایده‌ای ندارد. آب، کپسول آتش‌نشانی، چکمه و بیل می‌خواهیم. با دست خالی مگر می‌شود آتش را خاموش کرد؟»

مقام‌های جمهوری اسلامی روز یکشنبه دوم آذر و پس از گذشته ۲۲ روز از آغاز آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های مازندران، اعلام کردند حریق گسترده در این بخش از جنگل‌های هیرکانی «مهار» شده است و عملیات پایش اطفای آتش و لکه‌گیری (خاموشی شعله‌های کوچک) همچنان ادامه دارد.

طی هفته های اخیر، امداگران محلی در مازندران علاقه‌مندان به محیط‌زیست و بسیاری از مردم، از آنچه «بی‌توجهی کامل مقام‌های جمهوری اسلامی به اطفای حریق در جنگل‌های چند میلیون ساله هیرکانی» خوانده بودند، به‌شدت انتقاد کردند. برخی کاربران هم به کنایه یادآور شدند این جنگل‌های تاریخی که قدمت آن بین ۴۰ تا ۶۰ میلیون سال تخمین زده می‌شود، از چهار دوره عصر یخبندان جان سالم به در بردند، اما در حکومت جمهوری اسلامی در معرض نابودی قرار گرفتند.

در همین حال عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در دولت حسن روحانی و وزیر کشاورزی دولت هاشمی رفسنجانی، روز یکشنبه دوم آذر در گفتگو با وب‌سایت رویداد۲۴، مدعی شد که آتش‌سوزی جنگل‌های هیرکانی را «الکی بزرگ کرده‌اند».

او با کم‌اهمیت جلوه دادن حریق گسترده در ریه شمالی ایران، افزود: «آتش‌سوزی از دو تا سه هفته پیش شروع شد و آتش اصولا بخشی از اکولوژی جنگل است. این مسئله حادی نیست. نمی‌دانم چرا این‌قدر بزرگش می‌کنند. ما سه میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار جنگل هیرکانی داشتیم که یک میلیون و ۳۰۰ هزار هکتارش را خودمان از بین بردیم. حالا فقط ۸۰ هکتار آتش گرفته و همه دنبال این‌اند که چرا آتش گرفته است.»

آمارهای دولتی حاکی از آن‌اند که پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، ۵۰ درصد جنگل‌های هیرکانی که قدمت آن‌ها بین ۴۰ تا ۶۰ میلیون سال براورد می‌شود، نابود شده‌اند. استان مازندران بیش از یک میلیون هکتار عرصه جنگلی دارد که معادل ۵۳ درصد کل جنگل‌های شمال ایران است.

ادعای «نبود بودجه» که مسئولان جمهوری اسلامی در توجیه فراهم نکردن تجهیزات به‌‌روز اطفای حریق هوایی، از جمله هواپیماهای آب‌پاش مطرح می‌کنند نیز در حالی است که معاون وزارت خزانه‌داری آمریکا اخیرا خبر داد که حکومت ایران در همین یک سال گذشته، یک میلیارد دلار به گروه شبه‌نظامی حزب‌الله لبنان کمک کرده است.

به گفته کارشناسان، بی‌توجهی دولت‌های جمهوری اسلامی به حمایت از طرح‌های حفاظتی، پاک‌تراشی جنگل‌ها برای توسعه شهرها، آتش‌سوزی‌، تخریب زمین‌های جنگلی به دستور مدیران دولتی، ویلاسازی، فقدان ضابطه‌ برای تفریح و تفرج در عرصه‌های طبیعی، افزایش جمعیت، افزایش قاچاق چوب به علت گسترش فقر و همچنین تاسیس کارخانه‌های نفتی و پتروشیمی، مهم‌ترین عوامل نابودی جنگل‌های هیرکانی در چهار دهه گذشته محسوب می‌شوند.

کاهش مساحت سه میلیون هکتاری جنگل‌های هیرکانی به کمتر از دو میلیون هکتار در دهه‌های اخیر، می‌تواند در آینده‌ نزدیک، فاجعه‌ای عظیم و جبران‌ناپذیر برای محیط‌ زیست و ساکنان نیمه شمالی ایران رقم بزند، اما مدیران نظام جمهوری اسلامی همچنان ترجیح می‌دهند هر سال بخش عمده‌ای از درآمدهای نفتی را به‌ جای هزینه کردن در حوزه‌های حیاتی مانند محیط‌‌زیست و منابع طبیعی ایران، به سازمان‌های نظامی و عقیدتی شیعه یا گروه‌های شبه‌نظامی خارجی اختصاص دهند.

جنگل‌های هیرکانی به تمام عرصه‌های جنگلی گفته می‌شود که از شهر آستارا در جمهوری آذربایجان آغاز می‌شود و پس از عبور از استان‌های گیلان و مازندران، تا شهر گلی‌داغ در استان گلستان ایران ادامه دارد. با وجود اینکه تنها ۶۰ هکتار از این جنگل‌ها در جمهوری آذربایجان قرار دارد، این جنگل‌ها به‌عنوان میراث طبیعی مشترک دو کشور در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند.

مسئولان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ایران بهمن‌ ۱۴۰۲ در گفتگو با خبرگزاری ایلنا تاکید کردند که اگر حمایت‌های مالی دولت از طرح‌های صیانتی و حفاظتی جنگل‌های هیرکانی به بیش از سه برابر مقدار فعلی نرسد، تا ۵۰ سال آینده مساحت این جنگ‌های حیاتی به حدود نصف مقدار کنونی خواهد رسید.