تیم ملی فوتبال نوجوانان ایران پس از ناکامی در صعود به جام جهانی، حالا با شکست مقابل تیم نه‌چندان قدرتمند هند، حتی فرصت حضور در جام ملت‌های نوجوانان آسیا را هم از دست داد؛ اتفاقی که نشان می‌دهد علاوه بر افت محسوس در کیفیت تیم بزرگسالان، نسل‌های بعدی فوتبال ایران نیز در مسیر سقوط قرار گرفته‌اند.

نوجوانان ایران در آخرین و حساس‌ترین دیدارشان در مرحله گروهی مقدماتی جام ملت‌های زیر ۱۷ سال آسیا، با نتیجه دو بر یک از هند شکست خوردند و از راهیابی به مرحله نهایی بازماندند. این ناکامی در حالی رقم خورد که شهریور امسال، پس از آنکه فدراسیون فوتبال اعلام کرد ارمغان احمدی، مربی کم‌تجربه و بدون کارنامه مشخص، سرمربی تیم نوجوانان شده است، موجی از انتقادها به‌ راه افتاده بود.

احمدی که در فوتبال ایران، چهره‌ای ناشناس محسوب می‌شود، بنا بر برخی گزارش‌ها، به دلیل سفارش «یک مقام بلندپایه جمهوری اسلامی از استان اصفهان» به مهدی تاج، انتخاب شد. در نتیجه شکست از هند و این ناکامی تحقیر‌آمیز فوتبال ایران برای بسیاری از کارشناسان غافلگیرکننده نبود. از همان روزی که کمیته فنی فدراسیون فوتبال تصمیم گرفت در اقدامی غیرمعمول، رزومه ارمغان احمدی را‌ــ که بخش عمده آن مربوط به حضور در تیم‌های پایه سپاهان بود‌ــ روی وب‌سایت فدراسیون قرار دهد، مشخص بود که این انتخاب با تردیدهای جدی روبرو است. فدراسیون هیچ توضیحی درباره معیارهای انتخاب ارائه نکرد و مشخص نشد چرا یک مربی بدون تجربه بین‌المللی باید هدایت حساس‌ترین رده سنی فوتبال ایران را بر عهده بگیرد.

نتیجه این تصمیم در عمل هم خود را نشان داد و تیم نوجوانان ایران که به گفته مسئولان یکی از پرتدارک‌ترین دوره‌های آماده‌سازی را پشت سر گذاشته بود، در میدان رقابت هیچ‌کدام از شاخص‌هایی را که از تیمی ملی انتظار می‌رود، نمایش نداد و نه در هماهنگی تاکتیکی و نه در کیفیت فردی یا پرورش استعدادی تازه، نکته امیدوارکننده‌ای ارائه نکرد.

ناکامی نوجوانان ادامه همان مسیری است که پیش‌تر در تیم جوانان ایران نیز پیموده شده بود. تیم ۲۰۲۴ با هدایت عباس چمنیان، در گروهی نسبتا آسان تنها یک امتیاز کسب کرد و از صعود به جام جهانی بازماند؛ آن‌ هم در شرایطی که فیفا تعداد تیم‌های حاضر در جام جهانی و سهمیه آسیا را افزایش داده بود. در آن دوره نیز فدراسیون فوتبال به دلیل نبود شفافیت در انتخاب بازیکنان و کنار گذاشتن برخی استعدادهای شاخص، از جمله بازیکنان تیم کیا، هدف موجی از انتقادها قرار گرفت. منتقدان این روند را نشانه‌ای از نفوذ واسطه‌ها و سلیقه‌ای بودن انتخاب‌ها در ساختار استعدادیابی دانستند.

در هر دو ناکامی تاریخی برای فوتبال پایه ایران، نام مهدی تاج به‌صورت مداوم تکرار می‌شود. در دوره چمنیان، انتصاب او به‌عنوان سرمربی نوجوانان به «رفاقت و مناسبات غیرحرفه‌ای» نسبت داده می‌شد و بسیاری معتقد بودند فدراسیون بدون توجه به دانش فنی و سابقه بین‌المللی، مربی موردنظر رئیس فدراسیون را منصوب کرده است.

در پرونده جدید نیز ارمغان احمدی به دلیل روابط پشت‌پرده و نزدیکی با برخی مدیران ارشد نظام و مهدی تاج انتخاب شد. تاج طی سال‌های اخیر عملا مدیریت فوتبال پایه ایران را در حد مقام تشریفاتی رها کرده و هیچ گونه برنامه‌ریزی بلندمدت، ارزیابی مستمر و نظارت فنی نظام‌مند بر این رده‌ها اعمال نشده است.

اینک ساختاری که باید معیارهای فنی و آموزشی را تعیین کند، خود به یکی از حلقه‌های اصلی بحران تبدیل شده است. علی تارقلی‌زاده، رئیس کمیته فنی فدراسیون، هم در دوره چمنیان، هیچ توضیح دقیقی ارائه نکرد و هم در دوره احمدی، تنها به ذکر چند جمله کلی بسنده کرد. پس از حذف اخیر نیز سکوت کامل این کمیته ادامه دارد؛ سکوتی که بیش از هر چیز نشان‌دهنده بی‌اختیاری یا بی‌برنامگی این نهاد است.

در شرایطی که کارشناسان بر این باورند فوتبال ایران به هیچ وجه با کمبود استعداد مواجه نیست، نبود نظام شفاف برای ارزیابی بازیکنان، همکاری گسترده برخی مقام‌های فدراسیون با دلال‌های نقل‌وانتقالاتی، نقش همین دلال‌ها در جابه‌جایی بازیکنان نوجوان و جوان، بی‌توجهی کامل به ساخت زمین‌های استاندارد برای تیم‌های پایه، اجبار تمرین و مسابقه روی چمن‌های بی‌کیفیت و مصنوعی و وجود ساختاری غیرحرفه‌ای و رهاشده در فوتبال پایه ایران عملا مسیر صعود استعدادها به تیم ملی را تخریب کرده است. انتخاب‌های سلیقه‌ای نیز بی‌اعتمادی گسترده‌ای میان مربیان باشگاهی و خانواده‌ها ایجاد کرده و موجب شده بسیاری از استعدادها هرگز فرصت نمایش توانایی خود را پیدا نکنند.

افزون بر ناکامی‌های فنی، نام مهدی تاج در سال‌های اخیر با مجموعه‌ای از پرونده‌های مالی و ابهامات ساختاری نیز گره خورده است؛ از ماجرای قرارداد پرحاشیه مارک ویلموتس و بدهی چند میلیون یورویی به این سرمربی، تا گزارش‌های متعدد درباره نقش او در توزیع رانت در پروژه‌های زیرمجموعه فدراسیون. دریافت حکم شلاق از دادگاه به اتهام تخلفات مالی، قراردادهای غیرشفاف و هزینه‌کردهای سنگین برای تجهیزات و سفرهای تیم‌های ملی، واریز مبالغ پنهان از سوی برخی باشگاه‌ها به حساب شخصی او و انتصاب افراد فاقد سابقه در سمت‌های کلیدی فدراسیون تنها بخشی از کارنامه جنجالی این فرمانده پیشین سپاه پاسداران در یک دهه گذشته‌اند.