دفتر مقابله با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد در گزارشی تازه اعلام کرد که میزان کشت تریاک در افغانستان در سال جاری ۲۰ درصد کاهش یافته، اما در مقابل، قاچاق و تولید مواد مخدر صنعتی در این کشور رو به افزایش است.

براساس این گزارش که روز پنج‌شنبه، ۱۵ آبان منتشر شد، در سال ۲۰۲۵ تنها ۱۰‌هزار و ۲۰۰ هکتار زمین زیر کشت تریاک بوده است، در حالی‌که در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۲‌هزار و ۸۰۰ هکتار زمین خشخاش کاشت شده بود. براساس این گزارش، امسال  سطح کاشت خشخاش تا ۲۳۲‌هزار هکتار پیش از وضع ممنوعیت کشت تریاک در آوریل ۲۰۲۲ توسط رهبر طالبان، کاهش یافته‌است. ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، در آوریل ۲۰۲۲ فرمان منع کشت، تولید، استفاده و خرید و فروش مواد مخدر را صادر کرد و به دنبال آن نیروهای امنیتی این گروه برای تخریب مزارع خشخاش اقدام کردند.

دریافت‌های گزارش سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که تولید تریاک نیز با کاهش نزدیک به یک‌سوم به ۲۹۶ تن رسیده و درآمد کشاورزان از فروش این ماده نسبت به سال ۲۰۲۲ تقریباً به نصف کاهش یافته است. در این گزارش تأکید شده است که مبارزه با مواد مخدر باید همراه با حمایت از معیشت جایگزین و کاهش تقاضا در داخل کشور صورت گیرد.

در بخش دیگری از گزارش آمده است که بسیاری از دهقانان افغان به کشت گندم و محصولات دیگر روی آورده‌اند، اما خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها بیش از ۴۰ درصد زمین‌های کشاورزی را بایر گذاشته است. أفغانستان دستکم از سال ۲۰۲۰ با خشکسالی، فقر و بیکاری روزافزون مواجه است و در چندسال اخیر وقوع حوادث طبیعی مانند زلزله، سیل و آفت‌های طبیعی برای مزارع نیز منابع درآمد خانواده‌هایی را که به کشاورزی وابسته هستند آسیب زده است.

 هم‌زمان، بازگشت حدود چهار میلیون مهاجر افغان از کشورهای همسایه از جمله از ایران و پاکستان فشار بر منابع و بازار کار را افزایش داده و نگرانی‌هایی را درباره بازگشت دوباره مردم به کشت غیرقانونی تریاک برانگیخته است. در سه سال گذشته، کشاورزان در شماری از استان‌ها از جمله در بدخشان در جریان عملیات طالبان برای تخریب مزارع خشخاش به درگیری نظامی پرداختند که منجر به کشته و زخمی شدن شماری از نظامیان و غیرنظامیان گردید.

در حالی‌که کشت تریاک کاهش یافته، دفتر مواد مخدر سازمان ملل هشدار داده است که تولید مواد مخدر مصنوعی، به‌ویژه شیشه یا مت‌آمفتامین، در حال افزایش است و توقیف این مواد در داخل و اطراف افغانستان تا پایان سال ۲۰۲۴ حدود ۵۰ درصد بیشتر از سال پیش از آن بوده است.

در گزارش آمده است که گروه‌های تبهکار سازمان‌یافته ممکن است بیش از پیش به تولید مواد مصنوعی روی بیاورند، زیرا این مواد آسان‌تر تولید می‌شوند، دشوارتر قابل شناسایی‌اند و کمتر از تغییرات اقلیمی تأثیر می‌پذیرند.

جورجت گانیون، معاون نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در امور افغانستان و سرپرست دفتر سیاسی  یوناما گفت برای مقابله با تولید و عرضه مواد مخدر به ویژه مواد مخدر صنعتی، همکاری نزدیک میان کشورهای منطقه و نهادهای بین‌المللی ضروری است.

از زمان بازگشت طالبان به قدرت و به ویژه پس از منع کشت و تولید تریاک در سال ۲۰۲۲، بسیاری از قاچاقبران و شبکه‌های فعال در زمینه تولید و قاچاق مواد مخدر، چرخه فعالیت خود را از تریاک به مواد مخدر صنعتی تغییر دادند. در این مدت، محموله‌های حاوی مت‌آمفتامین متعلق به شبکه‌های قاچاق موادر مخدر متعلق به اتباع افغان در کشورهای مختلف از جمله در ایران، ازبکستان، تاجیکستان، پاکستان و هند کشف شدند. مقام‌های ایرانی نیز بارها با اظهار نگرانی از افزایش قاچاق مواد مخدر صنعتی از افغانستان به ایران گفتند این مواد جایگزین مواد مخدر سنتی شده است.