خبرگزاری فرانسه روز سهشنبه در گزارشی تحلیلی نوشت که دهها نفتکش مظنون به قاچاق نفت خام روسیه و جمهوری اسلامی ایران، برای دور زدن تحریمها از یک دفتر کوچک واقع در جزیرهای گرمسیری در جنوب اقیانوس آرام استفاده میکنند.
بنا بر این گزارش، این دفتر کوچک در جزایر دورافتاده «کوک» واقع شده و از سریعترین شرکتهای ثبت کشتی در جهان به شمار میرود و مالکان کشتیهای خارجی بدون اینکه حتی یک بار به جزیره کوچک و دورافتاده کوک پا گذاشته باشند، میتوانند با پرداخت هزینه، از پرچم این منطقه استفاده و مبدا اصلیشان را پنهان کنند.
به نوشته خبرگزاری فرانسه، آمار مربوط به تحریمهای ایالات متحده نشان میدهد بین سالهای ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵، تعداد۲۰ نفتکش مظنون به قاچاق سوخت روسیه و جمهوری اسلامی ایران که جزایر کوک ثبت شدهاند، شناسایی شدند. در همان بازه زمانی، ۱۴ نفتکش دیگر با پرچم جزایر کوک هم در فهرست تحریمهای بریتانیا قرار داشتند.
با توجه به این دادهها، نیوزیلند، که نزدیکترین شریک دیپلماتیک جزایر کوک است، دور زدن تحریمها از طریق این منطقه را «نگرانکننده و خشمگینکننده» توصیف کرده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
وینستون پیترز، سخنگوی وزیر خارجه نیوزیلند، هم تاکید کرده که کشورش در مورد نحوه ثبت کشتیها در جزایر کوک نگرانیهای جدی داشته و در سالهای گذشته بارها درباره آن هشدار داده است.
جزایر خودگردان کوک از بعضی جهات همچنان با نیوزیلند، حاکم استعماری سابق این منطقه، در ارتباط است و نیوزیلند در حوزههای دفاع و سیاست خارجی این جزایر نقش مهمی ایفا میکند.
به رغم این گزارشها و هشدارها، شرکت دریایی مستقر در جزایر کوک، که امور ثبت کشتیها را اداره میکند، گزارشها مبنی بر فقدان بررسیهای کافی یا پوشش گذاشتن بر فعالیت کشتیهای تحریمی را انکار میکند.
در گذشته بارها درباره فعالیت «ناوگان ارواح» و حرکت پنهانی کشتیهای متعلق به روسیه و جمهوری اسلامی ایران هشدار داده شده است. این دو کشور تلاش میکنند از هر روشی برای دور زدن تحریمهای غرب استفاده کنند؛ تحریمهایی که با هدف محدود کردن درآمد این کشورها از فروش نفت به دلیل فعالیتهای هستهای مشکوک جمهوری اسلامی و حمله روسیه به اوکراین وضع شدهاند.
در ماه آوریل، یک شرکت کشتیرانی مستقر در امارات متحده عربی به قاچاق «میلیونها دلار» سوخت به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس متهم شد. طبق گزارش ایالات متحده، این شرکت نفتکشهایی با پرچمهای باربادوس، گامبیا، پاناما و جزایر کوک را در اختیار داشت.
شبکه قاچاق دریایی معروف به «ناوگان ارواح» با جا زدن خود بهعنوان کشتیهای باری حامل محمولههای قانونی، تحریمها را دور میزنند. آنها با ثبت در مکانهایی مانند جزایر کوک، که نظارتها بسیار کمتری است، ردپا و منشا محمولههای خود را میپوشانند و در بسیاری از موارد، حتی ثبتکنندگان هم از هدف واقعی این کشتیها بیاطلاعاند.
مجله کشتیرانی «لویدز» سال گذشته شرکت کشتیرانی جزایر کوک را دارای «سریعترین رشد از نظر ثبت تعداد کشتیها» در جهان معرفی کرد. با این حال برخی ناظران میگویند تعداد بالای ثبت کشتیها به دلیل آن است که بر فعالیت کشتیهای زیر نظر این شرکت نظارت خاصی انجام نمیشود و تعدادی از کشتیها با پرچم جزایر کوک جزو همین ناوگان ارواحاند.
به باور این کارشناسان، تنها جزایر کوک نیست که برای نظارت بر فعالیت ثبت کشتیرانی آن سازوکار بینالمللی دقیقی وجود ندارد و کشتیهای با پرچم لیبریا و برخی مناطق دیگر نیز در این زمرهاند و باید فعالیتشان تحت بررسی بیشتری قرار بگیرد.
این مناطق که از نظر مالی وضعیت مناسبی ندارند، با استفاده از تقاضا برای فعالیت در حوزه کشتیرانی برای پر کردن شکافهای بودجهای خود اقدام میکنند و بسیاری از آنها، از جمله جزایر کوک، درآمدهایشان را به صورت عمومی منتشر نمیکنند.
خبرگزاری فرانسه تخمین زده که یک نفتکش ۳۰ هزار تنی که بخواهد با پرچم این کشورها حرکت کند، ممکن است لازم باشد حدود ۱۰ هزار دلار آمریکا هزینه ثبت بپردازد.
شرکت دریایی جزایر کوک امور ثبت کشتیها را از طریق یک شرکت خصوصی با «تفویض اختیار» از سوی دولت اداره میکند و تحت نظارت نهاد ناظر بر حملونقل این کشور است. اسناد بودجه جزایر کوک نشان میدهد که درآمد دولت از هزینههای کشتیرانی در پنج سال گذشته بیش از ۴۰۰ درصد افزایش یافته و در سال مالی گذشته به ۱۷۵ هزار دلار آمریکا رسیده است.
این شرکت مدعی است که هر کشتی متهم به دور زدن تحریمها بهسرعت از سیستم ثبت خود حذف کرده است. همچنین ادعا کرده که این شرکت از نگرانیها در مورد نقض تحریمها یا هرگونه سوءاستفاده احتمالی مطلع نبوده است.
موسسه خدمات متحد سلطنتی، اندیشکدهای مستقر در بریتانیا، نیز اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران و کره شمالی سالها است که از کشتیهایی با پرچم کشورهای دیگر برای دور زدن تحریمها سوءاستفاده میکنند. این موسسه در ماه سپتامبر اعلام کرد که فعالیت ناوگان ارواح پس از تحریمهای فلجکننده علیه روسیه پس از حمله به اوکراین، به طرز چشمگیری گسترش یافته است.
چین مدتها بزرگترین خریدار نفت جمهوری اسلامی بود، اما از سال ۲۰۲۲ به دلیل ترس از تحریمهای آمریکا، خرید رسمی نفت ایران را متوقف کرد. جمهوری اسلامی شبکه حملونقل پیچیدهای برای صادرات نفت به چین ایجاد کرده است، تا آن را نفت کشورهای دیگر جا بزند. به گزارش سازمان اتحاد علیه ایران هستهای، ایران در سال ۲۰۲۴ حدود ۵۸۷ میلیون بشکه نفت به چین صادر کرده و مشتری ۹۱ درصد از مجموع صادرات ایران بوده است.
